KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHO

KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHO

------------o0o-------------

    Cây nho (Vitis vinifera) hiện được trồng phổ biến ở các nước thuộc vùng ôn đới và bán ôn đới. Ở nước ta nho được trồng tập trung ở Ninh Thuận với diện tích khoảng 2.500ha. Cây nho sinh trưởng và phát tốt trên đất phù sa, giàu chất dinh dưỡng, thoát nước tốt. Trên đất cát, đất lẫn sỏi đá ở các triền đồi cũng có thể trồng được nho miễn là nhiều mùn, giàu chất dinh dưỡng, có điều kiện tưới nước vào mùa khô và thoát nước vào mùa mưa. Độ pH thích hợp cho cây nho từ 6,5-7. Điều kiện quan trọng quyết định việc trồng nho là khí hậu, vùng trồng nho cần có điều kiện khí hậu khô, độ ẩm không khí thấp, lượng mưa ít, nếu mưa nhiều, kéo dài dễ làm bệnh phát sinh phát triển mạnh.

Hình 1: Vườn nho

1. Giống và nhân giống
2. Gi���ng

Tất cả các giống nho trồng trong sản xuất hiện nay đều từ nước ngoài nhập vào từ thời Pháp thuộc và nhất là trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ. Nơi tập trung trồng nhiều giống nhất là Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Nha Hố nay là Viện Nghiên cứu Bông và từ đó các giống nho đã phổ biến vào trong sản xuất ở tỉnh Ninh Thuận và các tỉnh khác. Qua nhiều năm đào thải hiện chỉ còn lại trong sản xuất một số giống được trồng phổ biến NH01-93, NH01-48, NH01-96, Cardinal… dùng cho ăn tươi, giống NH02-90 dùng làm nguyên liệu chế biến rượu. Trong đó giống Cardinal là giống nho được trồng phổ biến và chiếm phần lớn diện tích trồng nho ở Ninh Thuận hiện nay do có nhiều ưu điểm như điểm quan trọng : mã đẹp, dễ vận chuyển, sinh trưởng nhanh, chất lượng khá. Và còn một ưu điểm hơn các giống khác nữa là giống Cardinal từ cắt cành đến chín chỉ khoảng 90 ngày, với 1 tháng ngủ nghỉ trước khi lại cắt để cho ra trái vụ sau, tổng cộng 4 tháng cho 1 vụ, một năm có thể thu ba vụ, tiêu chuẩn kinh tế quan trọng của người trồng nho hiện nay.

2. Nhân giống

Nhân giống nho khá đơn giản. Ở châu Âu, ở vùng Địa Trung Hải nho bị một loại sâu hại, rệp rễ nho Phylloxera phá rất nặng, nên tất cả các giống nho quen thuộc thuộc loài Vitis vinifera phải ghép lên gốc nho Mỹ (Vitis labrusca) có sức chống chịu tốt. Ở nhiệt đới không có loại sâu hại này nên có thể cắm hom, và nho cắm hom (cành) dễ sống.

• Cắm cành: Chọn hom (cành) ở những gốc nho trẻ, khỏe, không hay ít bệnh. Lấy hom nho ở chân cành to bằng bút chì hoặc hơn. Hom cắt cành dài khoảng 20 cm, có 3, 4 mắt. Đánh dấu đầu dưới và đầu trên hom để cho khỏi lẫn, ví dụ bằng các vết cắt khác nhau. Buộc hom thành từng bó nhỏ, chiều dài gần bằng nhau, có chân hom phải cùng về một phía. Dùng giấy ni lông buộc mùn cưa ẩm cho bọc quanh chân hom rồi đặt vào một chỗ mát, có bóng râm nhẹ một hay hai tuần lễ khi mô sẹo sẽ hình thành, mắt bắt đầu nở thì đem cắm vào bịch. Đất bịch gồm 1 phần cát, một phần phân mùn và 1 phần đất mặt tưới giữ ẩm, phun thuốc trừ sâu bệnh nếu cần. Khoảng sau một tháng có thể trồng vào vị trí cố định.
• Chiết: Chỉ cần trồng bằng cành chiết khi có một số cây trong vườn bị chết, đợi cắm cành thì quá lâu, không theo kịp những cây đã trồng từ trước. Chọn cành khá to đường kính khoảng 12 mm, bóc đi một khoanh vỏ dài 2 - 3 cm, cạo cho hết tầng sinh gỗ rồi bó lại như thường lệ. Nho ra rễ nhanh, chỉ cần một tháng là có thể cắt, đem giâm vào bầu hoặc trồng thẳng.
• Ghép: Ghép mắt hoặc hình khiên hoặc hình cửa sổ đều dễ. Ghép cành trên gốc ghép đã chẻ đôi dọc theo tâm gốc cũng dễ sống. Tuy nhiên, hiện nay ở Việt Nam chưa có yêu cầu ghép, vả lại cũng chưa ai biết trong điều kiện nhiệt đới Việt Nam, giống nho nào dùng làm gốc ghép thì tốt.

Hình 2 & 3: Cây nho giống

1.  
2. Đất trồng và mùa vụ
3. Đất trồng

• Đất trồng: Loại đất thích hợp trồng nho là đất pha cát, pH = 5,5 – 7,5, vị trí đất cao không bị ngập úng, thoát nước tốt, có hệ thống tưới tiêu tốt. Cày đất làm tơi xốp, bón lót phân hữu cơ. Ở Việt Nam nho trồng phổ biến nhất là ở Ninh Thuận, do nho là cây ưa khí hậu khô nắng và ít mưa.
• Khoảng cách trồng: Mật độ ưa dùng nhất là 2,5 m x 2 m một cây (2000 cây/ha). Hố đào sâu, bỏ nhiều phân hữu cơ đã mục.

2. Mùa vụ

Trồng vào các tháng 11, 12, tháng 1 dương lịch năm sau. Tốt nhất là sau khi mùa mưa kết thúc.

• Chăm sóc

1. Làm giàn tạo tán cho nho

Đặc điểm cây nho là cần leo giàn, vì vậy sau khi trồng cần làm giàn chon nho, độ cao của giàn khoảng 1,8-2m để tiện cho việc đi lại, chăm sóc. Mỗi cây nho cần cắm một cọc để nho leo, chọn ngọn nho khỏe nhất buộc vào cọc cho nho leo lên giàn, các ngọn hoặc cành còn lại cần cắt bỏ. Khi ngọn của thân chính đã leo cao khỏi giàn 20-30cm, tiến hành cắt bỏ thân chính ở mặt dưới giàn, cây nho sẽ mọc nhiều cành mới - cành cấp 1. Mỗi cây nho chỉ để lại 2-4 cành cấp 1 tùy giống và điều kiện chăm sóc, các cành này bố trí sao cho phân bố đều về các hướng, buộc chặt các cành cấp 1 này vào dây của giàn. Khi cành cấp 1 dài khoảng 0,8-1m, tiến hành cắt ngọn để cành mọc ra các cành cấp hai - cành quả hay còn gọi là cành sương cá, mỗi cành cấp 1 để 10-20 cành cấp 2 tùy giống và mật độ trồng. Các cành cấp 2 cũng cần được buộc chặt vào giàn tránh làm gió lay làm rách lá, rụng mắt và tránh để cành đè lẫn lên nhau. Dây để buộc cố định cành vào giàn sử dụng những loại có khả năng tự phân hủy như dây đay, bẹ chuối... 

 

  

Hình 4 & 5: Buộc dây và tạo dàn tán cho cây nho

2. Tưới tiêu và xới xáo

• Tưới: Là một kỹ thuật quan trọng cùng với phân bón quyết định năng suất. Tưới chỉ cần thiết vào vụ nắng và về mùa mưa có khi cũng phải tưới. Do đặc tính của cây nho là sống ở những vùng khí hậu khô nhiều nắng , ít mưa, nếu mưa nhiều dễ phát sinh nấm bệnh. Lượng nước tưới cho cây nho nếu tưới tràn thì khoảng 7.000 m³/vụ/ha, còn áp dụng với hệ thống tưới nhỏ giọt thì khoảng 3.500 – 4.000 m³/vụ/ha. Đối với đất thịt thì lượng tưới cho 1 lần tưới nhiều hơn nhưng khoảng 10 – 15 ngày tưới lại, trong thời gian ra hoa và đậu quả thì tưới nhiều hơn nên 7 – 10 ngày là tưới lại. Đối với đất cát thì lượng tưới cho 1 lần ít hơn  5 – 7 ngày tưới 1 lần và trong thời gian ra hoa đậu quả thì 3 – 5 ngày tưới lại 1 lần. Nếu có mưa và lượng mưa < 8mm thì hôm sau tưới với lượng nước bằng 50% ngày thường, còn lượng mưa > 9mm thì hôm sau không cần tưới.

 

 

Hình 6 & 7: Hệ thống tưới cho cây nho

• Xới xáo: Dưới tán giàn nho thường ít cỏ, mặt đất không phơi ra nắng, ít bị mất nước, đóng váng. Tuy nhiên người trồng nho vẫn xới đất mỗi vụ một lần để phá bỏ một phần bộ rễ cũ, tái tạo bộ rễ mới kết hợp bón phân, trộn đều vào đất.

1. Phân bón
2. Bón phân theo kiểu truyền thống
3. Bón lót

Trước khi trồng, bón cho mỗi hố 5-7kg phân chuồng hoai + 0,5-1kg hoặc Supe lân kết hợp phun  Zap và Agave – Promax để giải độc đất, hạn chế và kiểm soát nấm bệnh, tuyến trùng, rệp sáp. Pha với liều lượng 1 lít Zap hoặc Agave – Promax với 2.000  lít nước cho 1 ha để tưới gốc và sử dụng khi đất đủ ẩm. có thể pha kết hợp cả Zap và Agave – Promax để giảm chi phí và nhân công.

1. Thời kỳ kiến thiết cơ bản (10 – 12 tháng)

Cây nho cần khoảng 10-12 tháng để tạo bộ tán, leo giàn, trong thời kỳ loại phân thích hợp là NPK cao cấp 20-20-15+Te hoặc NPK cao cấp 16-16-8-13S +Te. Những tháng đầu sau trồng có thể pha 30-50 gam phân với 10 lít nước tưới đều vào vùng rễ nho. Các tháng sau có thể bón trực tiếp vào đất với lượng 75-100 kg/ha/lần, định kỳ 1-1,5 tháng/lần, bón kết hợp xới đất phá váng và vùi lấp phân bón. 

Trong thời gian khoảng 1 năm cây nho trồng mới khi bón phân nên kết hợp với phân bón Vitol với liều lượng 2 lít/ha/năm và NANO 801 với liều lượng 5 lít/ha/năm để kích thích bộ rễ phát triền hấp thụ dinh dưỡng và phát triển lá cành.

1. Thời kỳ kinh doanh

Cây nho bước vào thời kỳ kinh doanh thì cần nhiều đạm và kali hơn là lân vì vậy cần chọn loại phân thích hợp với nhu cầu dinh dưỡng của cây cà nho.  Như vậy đối với vườn nho đạt năng suất bình quân 10 tấn/ha, bón với liều lượng sau:

• Trước cắt cành: 250-300kg  Phân NPK cao cấp 25-12-10+MgO+Te/ Kết hợp phun lá hoặc tưới gốc 1 lít Vitol để kích thích bộ rễ hấp thu dinh dưỡng và cây đẻ nhánh+ 1 lít  Breakout để kích thích phân hóa mầm hoa.
• Sau đậu trái (trái bằng hạt tiêu): 250-300kg  NPK cao cấp 15-15.5-15+CaO+Te/ha. Phun 1 lít phân bón lá Jackpot, nên phun sau khi cây đậu trái non.
• Khi trái lớn (trái bằng hạt đậu phộng): 250-300kg NPKcao cấp 15-9-21+Bo+Te/ha. Phun 1 lít phân bón lá Jackpot, nên trước khi thu hoạch khoảng 20-25 ngày. Cần xới nhẹ đất giữa hai hàng nho hoặc cách gốc nho 0,5-1m để rải phân, sau rải phân cần lấp đất để vùi phân, tránh thất thoát. 
• Sau thu hoạch: Xới đất phá váng, bón 10-20 tấn phân hữu cơ hoai + 200 kg  NPK 15-9-21+ Bo+Te/ha. Bón kết hợp với các đợt tưới nước với liều lượng 20 lít NANO 801 + 1 lít Vitol/ha, có thể tưới gốc hoặc phun lá kết hợp phun Zap để giải độc đất, hạn chế và kiểm soát nấm bệnh, tuyến trùng, rệp sáp. Pha với liều lượng 1 lít Zap với 2.000  lít nước cho 1 ha để tưới gốc và sử dụng khi đất đủ ẩm.

2. Bón phân kết hợp tưới nhỏ giọt

Đối với bón phân theo hệ thống tưới nhỏ giọt thì lượng phân bón và thời điểm bón cũng chia làm các lần như bón thông thường nhưng phân bón được pha loãng và bón theo hệ thống tưới mỗi ngày. Do lượng phân bón được cung cấp mỗi ngày, mặt khác dòng phân dùng để bón cùng hệ thống tưới nhỏ giọt có bổ sung các chất dễ hòa tan và hấp thu nên bộ rễ không bị quá tải mà có thể hấp thu hết hoàn toàn lượng phân bón, vì vậy khi sử dụng hệ thống bón tưới nhỏ giọt thì hàm lượng phân bón sẽ giảm đi từ 20 – 30% , lượng nước tưới cũng giảm đi 1 cách đáng kể.

Dự trù kinh phí phân bón cho vườn nho thời kỳ kinh doanh theo hệ thống tưới nhỏ giọt:

Bảng định lượng phân bón g(ml)/cây/ngày.

1. Sâu bệnh

Nho là cây của các khí hậu ôn đới, khô. Đưa vào Việt Nam, tuy đã chọn vùng Phan Rang ít mưa nhất nhưng lượng mưa còn tới 750 - 850 mm, không phải là nhỏ so với nước ôn đới. Độ nhiệt thì lúc nào cũng cao do đó vẫn nhiều sâu bệnh. Trồng vào các vùng khác mưa nhiều hơn, lại càng nhiều sâu bệnh.

• Sâu : có nhiều loại, nhưng nói chung không có loại nào thật sự nguy hiểm và nếu biết nhận dạng, dùng thuốc dễ dàng ngăn chặn được, miễn là đúng lúc, không trễ quá cũng không quá vội vã, khi chỉ có một vài con đã phun ngay thì có khi hại nhiều hơn lợi do chết thiên địch, mất cân bằng sinh thái.
• Rầy, rệp sáp : hút nhựa, bám trên đọt non, lá, cành, chùm, cuống quả làm cho ngọn héo đi, lá quăn queo, chùm nhỏ, trái nhỏ không phát triển bị nứt ngay cả khi chưa chín. Trị bằng các loại thuốc sau đây : Bi 58 ND 1.5 - 2 l/ha nồng độ pha 1/500. Monitor 60 DD 1-1,5 l/ha, nồng độ pha 1/800 Methyl parathion 50 ND 1 - 1,5 l/ha - Nồng độ pha 1/800 - 1/1000.
• Nhện đỏ : tám chân, chỉ nhỏ bằng đầu đanh ghim, bám ở mặt dưới lá gặm các tế bào biểu bì hút lấy nhựa. Thiệt hại lớn khi nhện phá hại sớm, lúc chồi vừa nẩy. Lá bị hại không quang hợp được và có thể bị rụng. Những thời kỳ ít mưa nắng nóng, đất không tưới kịp bị khô tác hại càng lớn. Trị bằng các thuốc sau đây : Bi 58 ND 1.5 - 2 l/ha. Nồng độ pha : 1/500. Phosalone 35 ND 2,5 - 3,5 l/ha pha 1/500 - 1/600.
• Sâu ăn lá, sâu đục thân, đục quả: Sherpa 25 ND 0.8 - 1 lít thuốc/ha pha 1/600 - 1/800. Decis 2,6 ND 500 - 700 gam/ha pha 10 - 15 cc trong bình xịt 8 lít nước. Monitor 60 DD, 1 - 1,5 lít/ha nồng độ 1/800.
• Bệnh mốc sương (downy mildew) do nấm Plasmopora viticola gây ra. Bệnh rất đáng sợ, gây hại nhiều nhất khi trời ẩm, lặng gió, mát. Bệnh đầu tiên xuất hiện trên lá, sau hại cả tay leo, đọt, hoa và chùm quả. Trên lá ở mặt trên trước tiên có những vết màu xanh - vàng, sau đó chuyển sang đỏ nâu. Cùng lúc ở mặt dưới lá, tơ nấm phát triển thành một màng mỏng, trắng trắng, những lông tơ (mốc sương). Ở Ninh Thuận bệnh nặng nhất vào mùa mưa tháng 10, 11, 12, 1. Nông dân trị bệnh bằng sulfat đồng - vôi (thuốc Bordeaux) hoặc hỗn hợp lưu huỳnh vôi + Zineb phun kỹ và nhiều lần khi bệnh xuất hiện (đặc biệt vào mùa mưa tháng 10-11-12). Tuy nhiên theo nghiên cứu mới đây thì AN-P 0.4% và Rozin 1.5 kg/ha (1.5%) trừ bệnh mốc sương tốt hơn đối chứng là sulfat đồng + vôi. Ngoài ra còn có các loại thuốc khác như Ridomil MZ 58WP 0.5%, Tilt 250 EC, Baycor 300 EC cũng có tác dụng trừ mốc sương tốt.

 

Hình 8: Bệnh mốc sương trên lá nho

• Bệnh phấn trắng: Do nấm Uncinula necator = Oidium tuckeri gây ra. Tất cả các đọt non mới sinh ra đều bị hại; bệnh phủ một lớp phấn trắng như bột lên lá non, cành thân non, trên cành lúc đầu bệnh cũng ở dạng phấn trắng nhưng sau đó chuyển nâu - gần như đen. Bệnh cũng chỉ nặng trong mùa mưa. Người trồng nho thường trị bệnh này bằng lưu huỳnh, vôi cộng với Zineb mỗi ngày 1 lần. Thí nghiệm ở Nha Hố cho thấy Rozin 1,5% phun 5 ngày 1 lần, Rovral 1,5% phun 5 ngày 1 lần trừ bệnh lại còn tốt hơn, năng suất tăng 50% so với phun lưu huỳnh vôi + Zineb : Ridomil combi 50 WP 200 gam trong 1 lít nước 7 ngày phun 1 lần cũng có hiệu quả như Rozin và Rovral.
• 

Hình 9: Bệnh phấn trắng trên quả nho

• Bệnh rỉ sắt: Do nấm Pysopella vitis gây nên. Bệnh hại lá là chủ yếu, cũng chỉ xuất hiện mùa mưa, ở những lá hơi già dưới dạng những mụn rất nhỏ màu rỉ sắt. Hết mưa cũng hết bệnh. Không gây hại nặng nếu đã phun thuốc trừ bệnh phấn trắng và mốc sương.

1. Cắt cành xử lý ra hoa

Khoảng 10-12 tháng sau trồng, khi các cành cấp 2 đã hóa gỗ, màu nâu, mắt đã nổi rõ thì tiến hành để trái bằng cách cắt hết cành lá đã có, chỉ để lại cành quả, mầm dự trữ ở chân cành quả (cành quả vụ sau). Những cành to khỏe dài hơn 1m thì cắt ở vị trí mắt thứ 6-8, các cành nhỏ, ngắn cắt ở vị trí mắt thứ 1-2 để tạo cành dinh dưỡng cho vụ thu hoạch sau. Sau cắt cành khoảng 20 ngày cây bắt đầu ra hoa, 25-30 ngày đậu trái. Mỗi dây chỉ để 2-3 chùm, trên các chùm cần tỉa bỏ các trái bị dị tật, méo mó, sâu bệnh để tập trung dinh dưỡng nuôi các trái còn lại.

• Thu hoạch
• Sau khi thu hoạch nho không chín thêm nữa. Đây là một nhược điểm vì nhiều trái cây khác như chuối, đu đủ, bơ, dứa v.v... có thể hái khi trái chưa chín, còn cứng, chịu được vận chuyển. Nho thì phải đợi chín mới thu hoạch được. Do đó phải chọn những giống thịt cứng, vỏ dày, dễ vận chuyển, nếu muốn bán các giống nho ăn tươi. Năng suất trung bình từ 25 – 30 tấn/ha/năm và còn tùy giống, tùy vụ, tùy mức độ chăm sóc. Nho ở Ninh Thuận và nho nhiệt đới nói chung chóng tàn, thời gian khai thác ngắn, chỉ khoảng 10 năm, đã phải phá đi trồng lại (ở ôn đới 40 - 50 chục năm). Đó là kết quả của việc "trồng cưỡng" cắt ba lần, thu hoạch 3 vụ 1 năm, vắt kiệt sức bụi nho.
• Nên thu hoạch vào sáng sớm hoặc chiều mát, đúng thời gian sinh trưởng của giống từ 100 - 115 ngày, tuỳ theo mùa, đúng màu sắc của giống: màu đỏ tươi, đỏ sậm, màu đỏ đều chùm quả. Ăn có vị ngọt, mùi thơm.



 

Hình 10 & 11: Thu hoạch nho